Οι καταγγελίες για πολιτικές παρεμβάσεις του facebook στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές έφεραν στην επιφάνεια ένα πολύ σημαντικότερο ζήτημα: τη δημιουργία ενός μονοπωλίου ενημέρωσης που θα έκανε και τον Πολίτη Κέιν να θυμίζει τον περιπτερά της γειτονιάς.
Εμιλι Κέιν: Μα τι θα σκεφτούν οι άνθρωποι;
Τσαρλς Κέιν: Ο,τι τους πω εγώ να σκεφτούν
Από την ταινία «Πολίτης Κέιν»
Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο άνθρωπος πίσω από τον γίγαντα του facebook, άκουγε προσεκτικά τους συνομιλητές του, που είχαν έρθει με άγριες διαθέσεις στη συνάντηση. Απέναντί του στέκονταν ορισμένα από τα πλέον προβεβλημένα στελέχη των Ρεπουμπλικανών και γνωστοί δημοσιογράφοι της αμερικανικής Δεξιάς.
Η εναντίον του κατηγορία, η οποία ξεκίνησε από μια ανώνυμη καταγγελία ενός πρώην συνεργάτη του facebook, έλεγε ότι υπάλληλοι της εταιρείας παρεμβαίνουν στη ροή ειδήσεων σε βάρος συντηρητικών πολιτικών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Ζάκερμπεργκ κατάφερε να πείσει τους περισσότερους από τους συνομιλητές του ότι πρόκειται για ακόμη μια θεωρία συνωμοσίας.
Και πιθανότατα είχε δίκιο. Ο θόρυβος θύμιζε ιδιαίτερα τις νεομακαρθικές ιστορίες που υποστηρίζουν ότι το Χόλιγουντ έχει καταληφθεί και πάλι από αριστερούς (στην Ελλάδα η αντίστοιχη θεωρία της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς προσπαθεί να μας πείσει για την κυριαρχία της Αριστεράς στη Μεταπολίτευση).
Ενώ όμως οι περισσότεροι πείστηκαν ότι το facebook δεν έχει μετατραπεί σε ένα εργαλείο για την προώθηση της αμερικανικής Αριστεράς, πολύ περισσότεροι έμειναν με την απορία τι θα συνέβαινε αν πραγματικά η αυτοκρατορία του Ζάκερμπεργκ αποφάσιζε να παρέμβει στη ροή ειδήσεων προωθώντας συγκεκριμένα κείμενα και «θάβοντας» κάποια άλλα.
Οπως τελικά αποκαλύφθηκε, η επιλογή των κειμένων δεν γίνεται απολύτως αυτοματοποιημένα βάσει κάποιου αλγόριθμου (όπως άφηνε να εννοηθεί η εταιρεία), αλλά με την παρέμβαση δημοσιογράφων.
«Το πραγματικό πρόβλημα -εξηγούσε προ ημερών ο Ρόμπερτ Μακ Τσέσνεϊ, καθηγητής Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις- είναι η μονοπωλιακή δύναμη που απέκτησαν εταιρείες όπως η Facebook, η Google και η Amazon».
«Κάθε τους κίνηση -συνέχιζε ο Αμερικανός καθηγητής- επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας… Και αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με κάθε έννοια ελευθερίας του Τύπου».
Οπως σωστά παρατήρησαν αρκετοί ακόμη σχολιαστές, ακόμη και αν οι άνθρωποι που καθορίζουν τη ροή ειδήσεων έχουν τις καλύτερες προθέσεις, είναι πολύ πιθανότερο να επηρεαστούν από ισχυρούς οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες που θα τους προσεγγίσουν.
«Κανένα στέλεχος της facebook δεν θα συναντηθεί με έναν άστεγο για να ακούσει τις απόψεις του» εξηγούσε ο Ρόμπερτ ΜακΤσέσνεϊ –και η συνάντηση του Μαρκ Ζάκερμπεργκ με τους επιφανείς Ρεπουμπλικανούς επιβεβαιώνει τη θέση του.
Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η ταξική κυριαρχία στο Ιντερνετ μπορεί να επιτευχθεί και χωρίς την καθημερινή παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα.
Οι προτάσεις που προωθούνται σε ΗΠΑ και Ευρώπη ώστε οι πάροχοι του Ιντερνετ να προσφέρουν μεγαλύτερες ταχύτητες μετάδοσης δεδομένων σε όσες εταιρείες πληρώνουν περισσότερα, σημαίνει ότι θα υπάρχουν πληροφορίες δύο ταχυτήτων στο διαδίκτυο: π.χ. ένα κείμενο του CNN θα είναι ευκολότερα προσβάσιμο από ένα άρθρο της «Εφ.Συν.» και συνεπώς θα παρουσιάζεται ψηλότερα σε μηχανές αναζήτησης όπως η Google.
Παρά το γεγονός όμως ότι ο ολιγοπωλιακός έλεγχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών αναζήτησης τείνει να δημιουργήσει τον «Πολίτη Κέιν» του 21ου αιώνα, ελάχιστοι συζητούν σοβαρά για το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αυτή η απειλή.
Η προφανής πρόταση, η οποία θα κάνει τους νεοφιλελεύθερους όλου του κόσμου να μαζέψουν τα φύλλα της εφημερίδας που διαβάζετε και να τα κάψουν στην πλησιέστερη πλατεία, θα ήταν να εθνικοποιήσουμε το facebook.
«Οταν έχεις μια εταιρεία τόσο μεγάλη που δεν μπορείς να της επιτρέπεις να υπάρχει αλλά δεν μπορείς να τη σπάσεις σε μικρότερες -εξηγούσε και πάλι ο Ρόμπερτ ΜακΤσέσνεϊ- πρέπει να τη βγάλεις από την αγορά».
Δεδομένου ότι κανείς δεν θέλει να υπάρχουν δέκα διαφορετικά facebook, όπως δεν θέλει να έχει και δέκα εταιρείες ύδρευσης (που θα περνάνε παράλληλους σωλήνες στην πόλη), οδηγούμαστε αναγκαστικά στη δημιουργία ενός μονοπωλίου. Και τα μονοπώλια είναι πάντα καλύτερο να βρίσκονται όσο πιο κοντά γίνεται στον έλεγχο των πολιτών με δημοκρατικές διαδικασίες παρά να ανήκουν σε μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών και CEO πολυεθνικών.
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Τζεφ Σπρος εξηγούσε από τις σελίδες του «The Week» ότι αυτό που σήμερα ακούγεται αδιανόητο (η εθνικοποίηση του facebook) είναι η προφανής λύση που δίνουν κάθε φορά οι ΗΠΑ όταν απειλούνται με τη δημιουργία μονοπωλίων.
«Εάν το κόστος για την είσοδο σε μια αγορά είναι τεράστιο αλλά το κόστος λειτουργίας μέσα σ’ αυτήν είναι μηδαμινό, δημιουργούνται εμπόδια στον ανταγωνισμό». «Σε αυτές τις περιπτώσεις, των λεγόμενων φυσικών μονοπωλίων -συνέχιζε ο Σπρος- είναι σύνηθες o έλεγχος των επιχειρήσεων να βρίσκεται στο αμερικανικό κράτος, τις πολιτείες ή τους δήμους».
Η διαφορά με το facebook είναι ότι, ενώ δεν στηρίχτηκε σε ακριβές υποδομές (όπως συνέβη με τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών, ύδρευσης κ.λπ.), κατάφερε να αποκτήσει μονοπωλιακά χαρακτηριστικά.
Είναι ενδεικτικό ότι σε τριτοκοσμικές χώρες ορισμένοι πάροχοι προσφέρουν πρόσβαση μόνο στο facebook και σε καμία άλλη υπηρεσία του Ιντερνετ. Το επόμενο ερώτημα βέβαια είναι ποια χώρα θα εθνικοποιήσει το facebook. Και δυστυχώς η προφανής (όσο και θεωρητική επί του παρόντος) απάντηση είναι οι ΗΠΑ.
Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι απλώς νοητικές ασκήσεις επί χάρτου για λαούς της Ευρώπης που ψηφίζουν «αριστερές» κυβερνήσεις οι οποίες τολμούν να ιδιωτικοποιήσουν ακόμη και το φυσικό μονοπώλιο των δικτύων ύδρευσης.
